Qalfaq

Qalfaq — tatar xatın-qızların güzällek alihäse däräcäsenä kütärüçe ğämäli sänğätebezneñ üzençälekle sänğät äsäre.

XVIII—XIX ğasırlar belän çağış-tırğanda, qalfaqlarnıñ forması, bizäleşe härwaqıt üzgärä tora. Elek yomşaq triqotaj yäki bäylängän çigüle aq qalfaqlar populyar bulğan. Alarnı zur, başqa kielä torğan itep tekkännär yäki bäylägännär. XVIII ğasır qalfaqları bizäleşendä sinel yabıştıru häm «tırnaq almalaw» texnikı östenlek alıp torğan. «Tırnaq almalaw» ısulı belän öçpoçmaqqa böklängän keçkenä tuqıma kisäkläre qullanıp küptösmerle çäçäk elementları yasalğan.

Şunnan soñğı çorlarda çuqları arqağa qädär töşep torğan «qapçıq» qalfaqlar bulğan. Alar, bärxettän tegelep, altın uqa belän çigelgännär.

XIX ğasır urtalarında keçeräk «qapçıqlı» xätfä qalfaqlar barlıqqa kilgän. Eş qına andıy qalfaqlarnı yawlıq yäki yefäk şäl astınnan kiep yöri torğan bulğannar.

Äkrenläp qatı qırpulı zur qalfaq keçeräyä, deqoratıyv qaptırmağa äwerelä. XIX ğasırdan alıp bügenge köngä qädär qalfaqlarnıñ bizäleşenä, uqa belän berrättän, aq, siräk kenä tösle ence, säylän börtekläre qullanıp çigü kerä bara.

Bügenge köndä keçkenä qalfaqlarnı säxnälärdä genä kiälär, ä köndälek qullanılışta tübätäygä oxşağanraq taqıya qalfaqlar yöri. Olıraq yäştäge xatın-qızlarıbız älege qalfaqlar östennän yawlıq yäki şäl yabalar.

Qalfaq tegü häm çigü

Qalfaq öçen kiräkle äyberlär: xätfä (bärxet), eçlegenä satin yäki sitsı, qalfaq kiñlegendä häm 6 sm bieklektä qorsaj lenta (qatı tuqıma), bizäk töşerü öçen aqsıl tuqıma kisäge, waq ence, aqsıl yäki aq töstäge säylän börtekläre, pıyala säylännär. Eş waqıtında säylänne sawıtnıñ qapqaçına yäisä, enägä cıyarğa caylı bulsın öçen, tuqıma kisägenä çäçärgä kiräk. Säylängä ciñel sıyarlıq neçkälektä ike enä, aq cep alığız.

Kierge tügäräk häm dürtpoçmaqlı bulırğa mömkin. Maxsus eşlängän çigü caylanması bulsa, ike qul belän çigärgä bik uñaylı.

Bizäkne aq tuqımağa töşerü öçen qopirovqa qäğäze kiräk bulaçaq.

Eşneñ barışı

1. Yzegez telägän fasonlı, razmerlı ölge äzerläw.

2. Bizäk yasaw yäki saylap küçerü.

3. Qalfaq häm anıñ eçlegen kisü.

4. Qalfaqnıñ alğı öleşen çigü.

5. Alğı häm artqı öleşlären totaştırıp tegü.

6. Qalfaqnıñ eçlegen tegü.

Qatı qırpulı qalfaq

Qalfaqlarnı qatı qırpulı xätfä, deqoratıyv alımnarına qarap encele, täñkäle qalfaq dip yörtkännär.

Buyı yaqınça 22 sm, iñe 16—18 sm lı ike qatlı xätfä äzerlägez. Plyuş qalfaqlar da matur kürenä. Tösen milli kiemegezgä, qamzulığızğa turı kiterep saylağız. Qalfaqnıñ astağı mañğay öleşe yaqınça 6 sm bieklektä, öske yağı 16—18 sm ozınlıqta bula. Mañğay öleşe östenä böklär öçen 1 — 1,5 sm material qaldırığız.

Qalfaqnı ayırım öleşlärdän dä tegärgä mömkin. Eşneñ başında ölge äzerlärgä kiräk. Anı sez üzegez dä eşli alasız. Ber dä bulmasa, kitapta birelgän räsemnärne qopirovqa qäğäze arqılı töşeregez häm, barlıqqa kilgän ölgene ike qatlı xätfägä quyıp, tegü cöye öçen urın qaldırıp kisegez. Şulay uq eçlekne dä kisegez häm qalfaqnıñ artqı öleşe belän bergä çitkä quyıp torığız.

Çigär aldınnan qalfaqnıñ alğı öleşenä bizäk töşerergä kiräk. Anı aq cep qullanıp özek-özek sızıqlar belän yasarğa bula.

Qalfaq öleşlären totaştıru

Çigüle mañğay öleşeneñ östen 1 —1,5 sm kiñlektä eçkä bökläp, qalfaqnıñ sul yağınnan tegep çığığız. Sul yaqta 0,5—0,7 sm lı cöy barlıqqa kiler. Qalfaqnıñ ikençe — çigüsez öleşendä dä şundıy cöylär yasağız. Soñınnan, qalfaqnıñ ike öleşen dä uñ yaqları belän bergä totaştırıp, ber qırıyınnan tegep çığığız. Xäzer isä 6 sm kiñlektäge qalın kinder yäki qorsaj tasmanı qalfaqnıñ sul yağında qaldırılğan 0,5 sm lı cöygä berketegez. Ul qalfaqnıñ mañğay öleşe yomarlanmasın, forması saqlansın öçen berketelä. Şunnan soñ qalfaqnıñ ikençe yağı tegelä. Qalfaq biäläyne xäterläter. Anıñ eçlegen dä tegep, berketep quyığız.

Başqa sıymıy torğan keçeräk razmerlı qalfaqqa, kürenep tormaslıq itep, rezin tasma tegärgä kiräk.

Nurziä Sergeyewä. "Tatarsqaya wışivqa", Qazan, "Mağärif", 2005 yıl

Сайт создан в системе uCoz